انحصار وراثت ذینفع در مواردی مطرح می‌شود که شخصی غیر از وراث از ماترک متوفی ادعای سهم خواهی کند. پس از فوت متوفی ماترک وی مطابق قانون بین ورثه تقسیم می‌گردد. اما به جز ورثه، اشخاص ذینفع نظیر طلبکار و وصی نیز می‌توانند درخواست حصر وراثت کنند. شخص طلبکار برای وصول طلب خود از ماترک متوفی سهم خواهی می‌کند. وصی نیز شخصی است که به موجب وصیت‌نامه متوفی مأمور به انجام وصیت است و احتمالاً لازم است به ماترک دسترسی داشته باشد. ذینفعان با ارائه مدارک می‌توانند دادخواست خود را به شورای حل اختلاف ارائه کنند. به عنوان مثال طلبکار می‌بایست اسناد طلب، و وصی باید وصیت‌نامه متوفی را ارائه کند. در این نوشتار به نحوه گرفتن گواهی انحصار وراثت توسط ذی نفع می‌پردازیم.
در مواردی که ورثه به هر دلیل همکاری لازم را با طلبکار یا وصی نداشته باشند، افراد مذکور می‌توانند با ارائه مدارک زیر به عنوان ذینفع درخواست صدور گواهی حصر وراثت نمایند. لیست این مدارک به شرح زیر می‌باشد:
در ابتدا شخص ذینفع می‌بایست برای دریافت استشهادیه محضری اقدام کند. استشهادیه محضری فرمی است که در آن 3 نفر شاهد، نام و تعداد وراث را در دفتر اسناد رسمی تأیید نموده و امضا می‌کنند. برای این منظور، شخص ذینفع می‌بایست فرم استشهادیه محضری را با امضای 3 شاهد تکمیل نموده و سردفتر آن را گواهی نماید. در مرحله بعد، متقاضی باید به دفاتر خدمات قضایی مراجعه نماید. ذینفع در دفتر الکترونیک خدمات قضایی با ارائه مدارک لازم، فرم دادخواست صدور گواهی حصر وراثت را تکمیل می‌کند. با انجام این مراحل، صدور گواهی به شورای حل اختلاف ارجاع داده می‌شود.
به طور معمول یکی از مدارک لازم برای حصر وراثت شناسنامه و کارت ملی ورثه است. اما با توجه به این که وراث همکاری نمی‌کنند، شخص ذی نفع می‌بایست از شورای حل اختلاف بخواهد که خود شورا هویت وراث را از سازمان ثبت احوال استعلام بگیرد. پس از بررسی استعلام، شورای حل اختلاف آگهی حصر وراثت متوفی را در روزنامه منتشر می‌کند. این آگهی به این دلیل انجام می‌شود که اگر شخص ذینفع دیگری وجود دارد مراجعه نموده و ادعای خود را ثبت نماید. شورای حل اختلاف به مدت یک ماه از انتشار آگهی فرصت می‌دهد. در نهایت چنانچه نقص یا مشکلی در پرونده وجود نداشته باشد، گواهی صادر می‌شود.
هزینه‌ای که باید در سال 1399 پرداخت شود حدود 200 هزار تومان است که در دفاتر خدمات قضایی مطالبه می‌شود. گواهی محدود نیازی به انتشار آگهی در روزنامه ندارد. برای گواهی نامحدود نیز این امر به طور رایگان انجام می‌شود و هزینه‌ای برای ذینفع در پی نخواهد داشت.
نمونه دادخواست انحصار وراثت ذینفع
نمونه دادخواست حصر وراثت از طرف ذینفع و درخواست اخذ گواهی انحصار وراثت توسط طلبکار می‌تواند به شکل زیر باشد:
خواهان: خانم/اقا ………….. فرزند:……….. آدرس:…………………………………………………..
خوانده: خانم/اقا ………….. فرزند:……….. آدرس:…………………………………………………..
خواسته و بهای: ………………………….
دلایل و منضمات:
شرح خواسته:
ریاست محترم مجتمع قضایی شهر……
با سلام، احترامااینجانب خواهان مراتب ذیل را به عرض می‌رسانیم:
شش دانگ یک قطعه زمین و اعیانی را در تاریخ …………….. به مبلغ ……………… ریال و به مساحت ………… متر مربع واقع در…………………………………………………………………………………………………….. به شماره پلاک ثبتی ………………… فرعی از پلاک ثبتی به شماره …………. اصلی قطعه ………………. حوزه ثبتی ……………….، را از ………………………. که مالک قانونی ملک بوده خریداری نمودم. مطابق با قرارداد تنظیم شده فی مابین خوانده متعهد شدند که در تاریخ …………………….. با حضور در دفترخانه شماره …….. نسبت به تنظیم سند به نام اینجانب اقدام نمایند.
که مع الاصف فروشنده فوت نموده و وراث قانونی مرحوم به موجب حکم انحصار وراثت به شماره دادنامه ………………… مورخه ………………….. صادره از شعبه … شورای حل اختلاف عبارتند از خواندگان اول الی پنجم می‌باشد.
فلذا با تقدیم این دادخواست رسیدگی و صدور حکم به الزام به تنظیم سند رسمی و تهیه مقدامت آن شرح خواسته را به استناد مواد ۱۰، ۲۱۹، ۲۲۰، ۲۲۳ قانون مدنی و بند ۳ ماده ۳۶۲ و مواد ۱۹۸ و ۵۱۹ قانون آیین دادرسی مدنی مورد استدعاست.
مدت اعتبار گواهی صادر شده نامحدود می‌باشد. به عبارتی در این گواهی مشخص می‌شود که ورثه چه کسانی هستند و سهم‌الارث هر یک چقدر است. با گذشت زمان تغییری در این مورد رخ نخواهد داد. بنابراین محدودیت زمانی برای اعتبار گواهی حصر وراثت صادر شده وجود ندارد.
ورثه پس از فوت متوفی نیاز به فروش یا انتقال اموال و دارایی‌های بجا مانده از او را خواهند داشت. این امر بدون طی کردن مراحل اداری و قانونی امکان پذیر نیست. اولین مرحله برای این که شخص اثبات کند جزو ورثه متوفی است، دریافت گواهی انحصار وراثت می‌باشد. گواهی حصر وراثت در واقع یک مدرک قانونی است که در آن تمامی وراث به طور دقیق مشخص می‌شوند. در این گواهی همچنین میزان سهم‌الارث هر یک از وراث تعیین می‌گردد. برای مراجعه به تمامی ادارات دولتی در اختیار داشتن گواهی حصر وراثت الزامی بوده و اصلاً بدون این گواهی شخص مراجعه کننده نمی‌تواند ثابت کند جزو ورثه متوفی است.
صدور گواهی حصر وراثت بر عهده دادگاه نیست. این امر توسط شورای حل اختلاف انجام می‌شود. شورای حل اختلاف صلاحیت‌دار برای صدور گواهی شورای حل اختلافی است که آخرین محل اقامت متوفی در محدوده آن واقع شده باشد. شعبه شورای حل اختلاف صلاحیت‌دار برای صدور گواهی در دفاتر الکترونیک خدمات قضایی مشخص می‌گردد.
وراث موظفند لیست اموال و دارایی‌های متوفی را برای پرداخت مالیات اعلام نمایند. برخی از وراث به لیست مذکور اظهارنامه انحصار وراثت می گویندو در صورتی که این اصطلاح درست نیست. در قانون به این لیست اظهارنامه مالیات بر ارث گفته می‌شود. ورثه تا یک سال از تاریخ فوت متوفی فرصت دارند اظهارنامه خود را تکمیل نموده و به اداره امور مالیاتی تحویل دهند. وراث در صورت تأخیر در ارائه اظهارنامه، برخی از معافیت‌های مالیات بر ارث را از دست خواهند داد.
سامانه سنا یک سامانه اینترنتی است که ثبت نام در آن برای ثبت درخواست صدور گواهی حصر وراثت الزامی می‌باشد. یکی از مراحل صدور گواهی، مراجعه به دفاتر الکترونیک خدمات قضایی می‌باشد. پس از مراجعه وراث به دفاتر خدمات قضایی، متصدی مربوطه ورثه را در سامانه ثنا ثبت نام می‌کند. البته چنانچه ورثه پیشاپیش در ثنا ثبت نام کرده باشند دیگر نیازی به ثبت نام مجدد نیست. بنابراین وراث می‌توانند در منزل و به صورت اینترنتی در سامانه ثنا به نشانی adliran.ir ثبت نام نمایند. برخی از وراث این سایت را به نام سایت استعلام گواهی حصر وراثت می‌شناسند. در صورتی که استعلام گواهی فقط به صورت حضوری و با مراجعه به شعبه شورای حل اختلاف رسیدگی کننده امکان پذیر است.
ماده 9 قانون تصدیق حصر وراثت بیان می‌کند که چنانچه شخصی با علم به این که جزو وراث نیست گواهی حصر ورثه اخذ کند کلاهبردار محسوب می‌شود. همچنین اگر یکی از وراث با علم به وجود وراثی غیر از خودش وجود آنان را پنهان کند، مصداق کلاهبردار حساب می‌شود. در این صورت علاوه بر پرداخت خسارت به مجازات مقرر برای جرم کلاهبرداری محکوم خواهد شد.
مدارک لازم برای انحصار وراثت توسط ذینفع کدامند؟
در مواردی که ورثه به هر دلیل همکاری لازم را با طلبکار یا وصی نداشته باشند، افراد مذکور می‌توانند با ارائه مدارک زیر به عنوان ذینفع درخواست صدور گواهی حصر وراثت نمایند. لیست این مدارک به شرح زیر می‌باشد:
مراحل حصر وراثت توسط ذینفع چگونه است؟
در ابتدا شخص ذینفع می‌بایست برای دریافت استشهادیه محضری اقدام کند. استشهادیه محضری فرمی است که در آن 3 نفر شاهد، نام و تعداد وراث را در دفتر اسناد رسمی تأیید نموده و امضا می‌کنند. برای این منظور، شخص ذینفع می‌بایست فرم استشهادیه محضری را با امضای 3 شاهد تکمیل نموده و سردفتر آن را گواهی نماید. در مرحله بعد، متقاضی باید به دفاتر خدمات قضایی مراجعه نماید. ذینفع در دفتر الکترونیک خدمات قضایی با ارائه مدارک لازم، فرم دادخواست صدور گواهی حصر وراثت را تکمیل می‌کند. با انجام این مراحل، صدور گواهی به شورای حل اختلاف ارجاع داده می‌شود.
به طور معمول یکی از مدارک لازم برای حصر وراثت شناسنامه و کارت ملی ورثه است. اما با توجه به این که وراث همکاری نمی‌کنند، شخص ذی نفع می‌بایست از شورای حل اختلاف بخواهد که خود شورا هویت وراث را از سازمان ثبت احوال استعلام بگیرد. پس از بررسی استعلام، شورای حل اختلاف آگهی حصر وراثت متوفی را در روزنامه منتشر می‌کند. این آگهی به این دلیل انجام می‌شود که اگر شخص ذینفع دیگری وجود دارد مراجعه نموده و ادعای خود را ثبت نماید. شورای حل اختلاف به مدت یک ماه از انتشار آگهی فرصت می‌دهد. در نهایت چنانچه نقص یا مشکلی در پرونده وجود نداشته باشد، گواهی صادر می‌شود.
هزینه انحصار وراثت توسط ذینفع چقدر است؟
هزینه‌ای که باید در سال 1399 پرداخت شود حدود 200 هزار تومان است که در دفاتر خدمات قضایی مطالبه می‌شود. گواهی محدود نیازی به انتشار آگهی در روزنامه ندارد. برای گواهی نامحدود نیز این امر به طور رایگان انجام می‌شود و هزینه‌ای برای ذینفع در پی نخواهد داشت.
مدت اعتبار گواهی حصر وراثت چقدر است؟
مدت اعتبار گواهی صادر شده نامحدود می‌باشد. به عبارتی در این گواهی مشخص می‌شود که ورثه چه کسانی هستند و سهم‌الارث هر یک چقدر است. با گذشت زمان تغییری در این مورد رخ نخواهد داد. بنابراین محدودیت زمانی برای اعتبار گواهی حصر وراثت صادر شده وجود ندارد.
کاربرد گواهی حصر وراثت چیست؟
ورثه پس از فوت متوفی نیاز به فروش یا انتقال اموال و دارایی‌های بجا مانده از او را خواهند داشت. این امر بدون طی کردن مراحل اداری و قانونی امکان پذیر نیست. اولین مرحله برای این که شخص اثبات کند جزو ورثه متوفی است، دریافت گواهی انحصار وراثت می‌باشد. گواهی حصر وراثت در واقع یک مدرک قانونی است که در آن تمامی وراث به طور دقیق مشخص می‌شوند. در این گواهی همچنین میزان سهم‌الارث هر یک از وراث تعیین می‌گردد. برای مراجعه به تمامی ادارات دولتی در اختیار داشتن گواهی حصر وراثت الزامی بوده و اصلاً بدون این گواهی شخص مراجعه کننده نمی‌تواند ثابت کند جزو ورثه متوفی است.
دادگاه صالح برای انحصار وراثت کدام است؟
صدور گواهی حصر وراثت بر عهده دادگاه نیست. این امر توسط شورای حل اختلاف انجام می‌شود. شورای حل اختلاف صلاحیت‌دار برای صدور گواهی شورای حل اختلافی است که آخرین محل اقامت متوفی در محدوده آن واقع شده باشد. شعبه شورای حل اختلاف صلاحیت‌دار برای صدور گواهی در دفاتر الکترونیک خدمات قضایی مشخص می‌گردد.
اظهارنامه انحصار وراثت چیست؟
وراث موظفند لیست اموال و دارایی‌های متوفی را برای پرداخت مالیات اعلام نمایند. برخی از وراث به لیست مذکور اظهارنامه انحصار وراثت می گویندو در صورتی که این اصطلاح درست نیست. در قانون به این لیست اظهارنامه مالیات بر ارث گفته می‌شود. ورثه تا یک سال از تاریخ فوت متوفی فرصت دارند اظهارنامه خود را تکمیل نموده و به اداره امور مالیاتی تحویل دهند. وراث در صورت تأخیر در ارائه اظهارنامه، برخی از معافیت‌های مالیات بر ارث را از دست خواهند داد.
سامانه استعلام گواهی حصر وراثت چیست؟
سامانه سنا یک سامانه اینترنتی است که ثبت نام در آن برای ثبت درخواست صدور گواهی حصر وراثت الزامی می‌باشد. یکی از مراحل صدور گواهی، مراجعه به دفاتر الکترونیک خدمات قضایی می‌باشد. پس از مراجعه وراث به دفاتر خدمات قضایی، متصدی مربوطه ورثه را در سامانه ثنا ثبت نام می‌کند. البته چنانچه ورثه پیشاپیش در ثنا ثبت نام کرده باشند دیگر نیازی به ثبت نام مجدد نیست. بنابراین وراث می‌توانند در منزل و به صورت اینترنتی در سامانه ثنا به نشانی adliran.ir ثبت نام نمایند. برخی از وراث این سایت را به نام سایت استعلام گواهی حصر وراثت می‌شناسند. در صورتی که استعلام گواهی فقط به صورت حضوری و با مراجعه به شعبه شورای حل اختلاف رسیدگی کننده امکان پذیر است.
ماده 9 قانون انحصار وراثت چیست؟
ماده 9 قانون تصدیق حصر وراثت بیان می‌کند که چنانچه شخصی با علم به این که جزو وراث نیست گواهی حصر ورثه اخذ کند کلاهبردار محسوب می‌شود. همچنین اگر یکی از وراث با علم به وجود وراثی غیر از خودش وجود آنان را پنهان کند، مصداق کلاهبردار حساب می‌شود. در این صورت علاوه بر پرداخت خسارت به مجازات مقرر برای جرم کلاهبرداری محکوم خواهد شد.
