دارایی غیر منقول به مالی گفته می‌شود که انتقال آن از مکانی به مکان دیگر امکان پذیر نباشد. اموال غیر منقول از قبیل ملک و آپارتمان مسکونی، مغازه، املاک اداری و … بیشترین ارزش را در میان ماترک متوفی دارند. بنابراین عمده مبلغ مالیات بر ارثی که وراث پرداخت می‌کنند، مربوط به اموال غیر منقول است. در محاسبه نرخ مالیات بر ارث دارایی‌های غیر منقول، تاریخ فوت، نوع اموال و طبقه ورثه از عوامل تعیین کننده هستند. با توجه به تغییرات قانون مالیات بر ارث در سال 95، متوفای بعد از 95 مشمول قانون جدید و متوفای قبل از 95 مشمول قانون قدیم می‌شود. نرخ مالیات در قانون جدید و قدیم بسیار متفاوت است.
همچنین از میان اموال غیر منقول، ملک مسکونی، مغازه و سرقفلی و املاک اداری نرخ متفاوتی دارند. علاوه بر این نسبت ورثه با متوفی در تعیین میزان مالیات مؤثر است.
برای مشمولین قانون جدید نرخ مالیات بر اساس نوع کاربری املاک تعیین می‌شود. اما در قانون قدیم نرخ مالیات برای کاربری‌های مختلف یکسان است. در جدول زیر نرخ مالیات بر ارث را برای انواع دارایی‌های غیر منقول مشاهده می‌کنید:
| کاربری ماترک غیر منقول | وراث طبقه اول | وراث طبقه دوم | وراث طبقه سوم |
| ملک مسکونی | 7.5% | 15% | 30% |
| مغازه، سرقفلی و املاک تجاری | 3% | 6% | 12% |
| املاک اداری | 3% | 6% | 12% |
| برای مشمولین قانون قدیم | 35% | 45% | 65% |
معیار ارزش گذاری املاک برای کاربری‌های مختلف متفاوت است. ارزش املاک مسکونی بر اساس ارزش معاملاتی تعیین می‌شود. ارزش معاملاتی قیمتی است که کمیسیون تقویم املاک برای مناطق مختلف شهر تعیین می‌نماید. قیمت‌های تعیین شده در دفترچه ارزش معاملاتی از قیمت واقعی ملک مسکونی بسیار کمتر است. بنابراین مالیات ملک مسکونی مبلغ زیادی نخواهد شد.
در خصوص مغازه و املاک اداری معیار ارزش گذاری قیمت واقعی ملک می‌باشد. کارشناس اداره امور مالیاتی ارزش املاک تجاری و اداری را به نرخ روز مشخص می‌کند. البته ممکن است ورثه به نظر کارشناس معترض باشند که در این صورت امکان اعتراض برای آن‌ها فراهم است.
متاسفانه برای مشمولین قانون جدید معافیتی در خصوص دارایی‌های غیر منقول وجود ندارد. و مشمولین قانون قدیم نیز به طور خاص بابت ماترک غیر منقول معافیتی ندارند. اما برای مشمولین قانون قدیم به طور کلی تا مبلغ 3 میلیون تومان از سهم الارث هر یک از وراث مشمول معافیت می‌شود. برای وراث زیر 20 سال این معافیت مبلغ 5 میلیون تومان است. همچنین اسباب و وسایل محل سکونت متوفی در هر دو قانون جدید و قدیم از پرداخت مالیات معاف است.
مشمولین قانون جدید به مدت یک سال از تاریخ فوت متوفی فرصت دارند اظهارنامه دارایی‌های غیر منقول خود را ارائه دهند. پس از گذشت این مهلت جریمه‌ای شامل حال وراث نمی‌شود اما هزینه‌های کفن و دفن و دیون متوفی از شمول معافیت خارج می‌شود. برای مشمولین قانون قدیم فرصت تحویل اظهارنامه 6 ماه است. پس از گذشت این مهلت معادل 10% مبلغ مالیات به ورثه جریمه تعلق می‌گیرد.
برای پرداخت مالیات ماترک غیر منقول وراث باید مراحل زیر را به ترتیب طی کنند:
مادامی که مراحل فوق طی نشده باشد، ورثه امکان فروش و انتقال دارایی‌های غیر منقول متوفی را نخواهند داشت.
اداره مالیاتی مربوط به اموال غیر منقول
برای پرداخت مالیات ماترک غیر منقول، ورثه باید به اداره مالیات آخرین محل سکونت متوفی مراجعه نمایند.
برای ملک مسکونی 7.5% ارزش معاملاتی، و برای املاک تجاری و اداری 3% ارزش واقعی در تاریخ روز می‌باشد. نرخ‌های مذکور برای وراث طبقه اول است. برای ورثه طبقه دوم و سوم این نرخ‌ها به ترتیب 2 و 4 برابر می‌شود.
ارزش املاک مسکونی بر اساس ارزش معاملاتی تعیین می‌شود. ارزش معاملاتی قیمتی است که کمیسیون تقویم املاک برای مناطق مختلف شهر تعیین می‌نماید. قیمت‌های تعیین شده در دفترچه ارزش معاملاتی از قیمت واقعی ملک مسکونی بسیار کمتر است. در خصوص مغازه و املاک اداری معیار ارزش گذاری قیمت واقعی ملک می‌باشد. کارشناس اداره امور مالیاتی ارزش املاک تجاری و اداری را به نرخ روز مشخص می‌کند.
متاسفانه برای مشمولین قانون جدید معافیتی در خصوص دارایی‌های غیر منقول وجود ندارد. و مشمولین قانون قدیم نیز به طور خاص بابت ماترک غیر منقول معافیتی ندارند. اما برای مشمولین قانون قدیم به طور کلی تا مبلغ 3 میلیون تومان از سهم الارث هر یک از وراث مشمول معافیت می‌شود. برای وراث زیر 20 سال این معافیت مبلغ 5 میلیون تومان است. همچنین اسباب و وسایل محل سکونت متوفی در هر دو قانون جدید و قدیم از پرداخت مالیات معاف است.
مشمولین قانون جدید به مدت یک سال از تاریخ فوت متوفی فرصت دارند اظهارنامه دارایی‌های غیر منقول خود را ارائه دهند. پس از گذشت این مهلت جریمه‌ای شامل حال وراث نمی‌شود اما هزینه‌های کفن و دفن و دیون متوفی از شمول معافیت خارج می‌شود. برای مشمولین قانون قدیم فرصت تحویل اظهارنامه 6 ماه است. پس از گذشت این مهلت معادل 10% مبلغ مالیات به ورثه جریمه تعلق می‌گیرد.
1-دریافت گواهی انحصار وراثت 2-اخذ مفاصاحساب مالیات بر ارث 3- درخواست صدور سند تک برگی به نام وراث
برای پرداخت مالیات ماترک غیر منقول، ورثه باید به اداره مالیات آخرین محل سکونت متوفی مراجعه نمایند.
