پس از فوت متوفی، لازم است ماترک وی بین ورثه تقسیم شود. اما قانون مشخص می‌کند که چه کسانی از ماترک متوفی ارث می‌برند. در واقع شورای حل اختلاف تعیین می‌کند که ورثه منحصراً چه اشخاصی هستند. در کل این فرایند به نوعی انحصار به وراثت انجام می‌شود. عبارت انحصار به وراثت چندان مصطلح نیست و اغلب مردم به آن انحصار وراثت می گویند. در گواهی انحصار به وراثت علاوه بر تعیین ورثه، میزان سهم‌الارث هر یک از آنان نیز مشخص خواهد شد. بعد از فوت متوفی عموماً دو نوع گواهی حصر وراثت صادر می‌شود که در ادامه به شرح آن می‌پردازیم.
با توجه به میزان ارزش ماترک متوفی، وراث می‌توانند گواهی محدود یا نامحدود بگیرند. چنانچه کل دارایی متوفی کمتر از 30 میلیون ریال ارزش داشته باشد، اخذ گواهی حصر وراثت محدود کفایت می‌کند. این گواهی اغلب برای انجام امور و دیون معنوی به کار می‌رود. امروزه کمتر کسی را می‌توان یافت که ارزش دارایی‌هایش کمتر از 3 میلیون تومان باشد. بنابراین گواهی انحصار به وراثت محدود برای تقسیم ارث و امور مادی چندان کاربردی ندارد.
برای تقسیم ارث متوفایی که ارزش ماترک وی بیش از 30 میلیون ریال باشد، وراث حتماً باید گواهی حصر وراثت نامحدود اخذ کنند. دریافت گواهی نامحدود نسبت به گواهی محدود زمان بیشتری می‌برد. زیرا دریافت گواهی نامحدود یک مرحله اداری اضافه‌تر دارد و آن انتشار آگهی در روزنامه‌های کثیرالانتشار است. شورای حل اختلاف قبل از صدور گواهی انحصار به وراثت نامحدود ابتدا یک آگهی در روزنامه چاپ می‌کند تا اطمینان حاصل کند شخص ذینفع دیگری وجود ندارد. در این آگهی از ذینفعان خواسته می‌شود که اگر ادعایی دارند مراتب را اطلاع دهند. چنانچه کسی مراجعه نکند، پس از گذشت یک ماه گواهی صادر می‌شود.
قبل از هر چیز ابتدا ورثه باید مدارک گفته شده را تهیه نمایند. برای تهیه استشهادیه محضری، وراث باید فرم مخصوص استشهادیه را در دفاتر اسناد رسمی تکمیل نمایند. توجه کنید که برای تکمیل فرم استشهادیه به امضای 3 نفر شاهد نیاز می‌باشد. پس از گواهی شدن فرم استشهادیه توسط دفتر اسناد رسمی، گام بعدی مراجعه به دفتر الکترونیک خدمات قضایی می‌باشد. با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات قضایی وراث می‌بایست دادخواست صدور گواهی انحصار به وراثت ارائه نمایند.
پس از ارائه دادخواست، شورای حل اختلاف آخرین محل سکونت متوفی نسبت به انتشار آگهی حصر وراثت نامحدود در روزنامه اقدام می‌کند. شورای حل اختلاف به منظور این که اطمینان حاصل کند شخص ذینفع دیگری جز متقاضیان وجود ندارد، یک آگهی در روزنامه منتشر می‌کند. یک ماه فرصت می‌دهد تا چنانچه شخصی ادعای ذینفع بودن دارد مراجعه کند. در غیر این صورت پس از گذشت یک ماه گواهی حصر وراثت نامحدود توسط شورای حل اختلاف صادر می‌شود. اما چنانچه در مدت انتشار آگهی شخصی مراجعه کند و ادعای ذینفع بودن داشته باشد، جلسات رسیدگی برگزار می‌شود و همین امر فرایند صدور گواهی را طولانی‌تر می‌کند.
هزینه دریافت گواهی حصر وراثت محدود و نامحدود یکسان است. زیرا انتشار آگهی به عهده شورای حل اختلاف است و بابت آن از وراث هزینه‌ای دریافت نمی‌شود. کل هزینه انحصار به وراثت در سال 99 چیزی نزدیک به 200 هزار تومان است که می‌بایست در دفاتر الکترونیک خدمات قضایی و هنگام ارائه دادخواست پرداخت شود.
فرایند حصر وراثت مشمول هیچ مالیاتی نمی‌باشد. کل هزینه‌ای که ورثه باید بابت دریافت گواهی حصر وراثت پرداخت کنند، همان 200 هزار تومان است که در دفتر خدمات قضایی پرداخت می‌شود. اما پس از در یافت گواهی، وراث برای تقسیم اموال متوفی ابتدا باید مالیات بر ارث بپردازند. برخی ورثه به اشتباه فکر می‌کنند که این مالیات مربوط به انحصار به وراثت است. در صورتی که مالیاتی که بابت ارث دریافت می‌شود مالیات بر ارث نام دارد. مالیات مذکور در اداره امور مالیاتی پرداخت می‌شود و هیچ ارتباطی به شورای حل اختلاف ندارد.
پس از فوت متوفی، لازم است ماترک وی بین ورثه تقسیم شود. اما قانون مشخص می‌کند که چه کسانی از ماترک متوفی ارث می‌برند. در واقع شورای حل اختلاف تعیین می‌کند که ورثه منحصراً چه اشخاصی هستند. در کل این فرایند به نوعی انحصار به وراثت انجام می‌شود. عبارت انحصار به وراثت چندان مصطلح نیست و اغلب مردم به آن انحصار وراثت می گویند. در گواهی انحصار به وراثت علاوه بر تعیین ورثه، میزان سهم‌الارث هر یک از آنان نیز مشخص خواهد شد.
با توجه به میزان ارزش ماترک متوفی، وراث می‌توانند گواهی محدود یا نامحدود بگیرند. چنانچه کل دارایی متوفی کمتر از 30 میلیون ریال ارزش داشته باشد، اخذ گواهی حصر وراثت محدود کفایت می‌کند. این گواهی اغلب برای انجام امور و دیون معنوی به کار می‌رود. امروزه کمتر کسی را می‌توان یافت که ارزش دارایی‌هایش کمتر از 3 میلیون تومان باشد. بنابراین گواهی انحصار به وراثت محدود برای تقسیم ارث و امور مادی چندان کاربردی ندارد.
برای تقسیم ارث متوفایی که ارزش ماترک وی بیش از 30 میلیون ریال باشد، وراث حتماً باید گواهی حصر وراثت نامحدود اخذ کنند. دریافت گواهی نامحدود نسبت به گواهی محدود زمان بیشتری می‌برد. زیرا دریافت گواهی نامحدود یک مرحله اداری اضافه‌تر دارد و آن انتشار آگهی در روزنامه‌های کثیرالانتشار است. شورای حل اختلاف قبل از صدور گواهی انحصار به وراثت نامحدود ابتدا یک آگهی در روزنامه چاپ می‌کند تا اطمینان حاصل کند شخص ذینفع دیگری وجود ندارد. در این آگهی از ذینفعان خواسته می‌شود که اگر ادعایی دارند مراتب را اطلاع دهند. چنانچه کسی مراجعه نکند، پس از گذشت یک ماه گواهی صادر می‌شود.
گواهی فوت متوفی
استشهادیه محضری
شناسنامه متوفی
عقدنامه یا رونوشت آن
شناسنامه وراث
وصیت نامه متوفی (در صورت وجود)
قبل از هر چیز ابتدا ورثه باید مدارک گفته شده را تهیه نمایند. برای تهیه استشهادیه محضری، وراث باید فرم مخصوص استشهادیه را در دفاتر اسناد رسمی تکمیل نمایند. توجه کنید که برای تکمیل فرم استشهادیه به امضای 3 نفر شاهد نیاز می‌باشد. پس از گواهی شدن فرم استشهادیه توسط دفتر اسناد رسمی، گام بعدی مراجعه به دفتر الکترونیک خدمات قضایی می‌باشد. با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات قضایی وراث می‌بایست دادخواست صدور گواهی انحصار به وراثت ارائه نمایند.
پس از ارائه دادخواست، شورای حل اختلاف آخرین محل سکونت متوفی نسبت به انتشار آگهی حصر وراثت نامحدود در روزنامه اقدام می‌کند. شورای حل اختلاف به منظور این که اطمینان حاصل کند شخص ذینفع دیگری جز متقاضیان وجود ندارد، یک آگهی در روزنامه منتشر می‌کند. یک ماه فرصت می‌دهد تا چنانچه شخصی ادعای ذینفع بودن دارد مراجعه کند. در غیر این صورت پس از گذشت یک ماه گواهی حصر وراثت نامحدود توسط شورای حل اختلاف صادر می‌شود. اما چنانچه در مدت انتشار آگهی شخصی مراجعه کند و ادعای ذینفع بودن داشته باشد، جلسات رسیدگی برگزار می‌شود و همین امر فرایند صدور گواهی را طولانی‌تر می‌کند.
هزینه دریافت گواهی حصر وراثت محدود و نامحدود یکسان است. زیرا انتشار آگهی به عهده شورای حل اختلاف است و بابت آن از وراث هزینه‌ای دریافت نمی‌شود. کل هزینه انحصار به وراثت در سال 99 چیزی نزدیک به 200 هزار تومان است که می‌بایست در دفاتر الکترونیک خدمات قضایی و هنگام ارائه دادخواست پرداخت شود.
فرایند حصر وراثت مشمول هیچ مالیاتی نمی‌باشد. کل هزینه‌ای که ورثه باید بابت دریافت گواهی حصر وراثت پرداخت کنند، همان 200 هزار تومان است که در دفتر خدمات قضایی پرداخت می‌شود. اما پس از در یافت گواهی، وراث برای تقسیم اموال متوفی ابتدا باید مالیات بر ارث بپردازند. برخی ورثه به اشتباه فکر می‌کنند که این مالیات مربوط به انحصار به وراثت است. در صورتی که مالیاتی که بابت ارث دریافت می‌شود مالیات بر ارث نام دارد. مالیات مذکور در اداره امور مالیاتی پرداخت می‌شود و هیچ ارتباطی به شورای حل اختلاف ندارد.
